Wieczorem, 10. kwietnia, w naszym lokalu przy Miodowej odbyła się promocja książki profesora Mariana Stępnia „Świadectwa obecności.”

Profesor jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykładał także na uniwersytetach amerykańskich i meksykańskich. Jest stypendystą Fundacji Fulbrighta, Maksa Plancka i Kościuszkowskiej. Związany z Krakowem i środowiskiem lewicy, jest twórcą Krakowskiej Kuźnicy i „Zdania.”

Był działaczem politycznym, w latach 1988-1990 był sekretarzem KC PZPR do spraw kultury, pełnił wiele innych funkcji naukowych i społecznych. Jako historyk literatury i krytyk literacki opublikował 25 książek ze swojej dziedziny, ale temperament polityczny nie pozwolił mu przechodzić obojętnie obok tego co działo się i dzieje w naszym kraju, w polityce i życiu społecznym; zajął się więc publicystyką. Komentował bieżące wydarzenia i zjawiska społeczne co jest sztuką nie tylko trudną ale i ryzykowną, gdyż trzeba mieć dar przewidywania wydarzeń a profesor ten dar posiada o czym świadczy aktualność i trafność jego opinii, ocen i stawianych tez. Jak sam mówi, nie ustrzegł się pomyłek, a nawet błędów, czy mniej trafnych ocen, ale wielu wydarzeń nikt nie mógł przewidzieć. Przygotowując do druku swoją książkę, mógł dokonać wygodnych dla siebie korekt, ale tego nie zrobił. „Świadectwa obecności” to zbiór artykułów, relacji, rozmów z różnymi ludźmi, swoistych reportaży z podróży i refleksji, czasami nad sprawami dość zaskakującymi.

Przeglądając dość gruby i bardzo starannie wydany tom zwróciłam uwagę na dwa artykuły: pierwszy, pod tytułem „Nasze pomniki” ukazał się w druku w 1982 roku. drugi „Z rozmyślań wielkanocnych. Święta Weronika” ukazał się w 2001 r. Mój wybór był całkiem przypadkowy i jakież było moje zdziwienie gdy okazało się, że po tylu latach poruszane tam problemy są nie tylko aktualne, ale nabrały szczególnej ostrości. Pierwszy artykuł zawiera refleksje po wizycie pod Pomnikiem Stoczniowców w Gdańsku. Autor pisze między innymi, że pomniki „... powinny łączyć, a nie dzielić i jątrzyć (…) powinny pogłębiać poczucie wspólnoty, jednoczyć, a nie konserwować tendencje porachunkowe.

Historia najnowsza naszego kraju obfituje w dramatyczne wydarzenia, trzeba o nich pamiętać, pisać i uczyć, a nie toczyć walkę na pomniki, która jeszcze bardziej pogłębia istniejące podziały społeczne.” Drugi artykuł to rozważania na temat odwagi, które powstały podczas podróży do Jerozolimy i zwiedzania Drogi Krzyżowej, rozważania dotyczyły odwagi jaką wykazała się święta Weronika kiedy, nie zważając na wrogi tłum, nienawistne okrzyki, groźnych strażników, przedarła się do skatowanego dźwigającego krzyż Jezusa i otarła jego zakrwawioną twarz chustą. Profesor pisze „…jakże inaczej potoczyłaby się historia Polski w ostatnich latach, gdyby nie atrofia odwagi Polaków, gdyby opinie powtarzane pokątnie i ukradkiem rozległy się w porę i pełnym głosem, bez względu na nastroje podnieconego tłumu.” Zdaniem profesora zawiedli ci, „którzy z racji intelektualnego i społecznego statusu powinni być… dzielności miarą…”

Profesor M. Stępień pisze, że gdyby mógł ustanowiłby Order Świętej Weroniki, który byłby przyznawany „za odwagę mówienia prawdy (…) za zdolność ujęcia się za prześladowanym, upokorzonym i dyskryminowanym.” W książce profesora jest wiele ważnych i aktualnych przemyśleń ale są też takie, które jak sam mówi nie wytrzymały próby czasu, za to są „świadectwem obecności,” obecności aktywnej, czynnej. Profesor Marian Stępień należy do tej grupy uczonych, którzy wierzą, że słowem i piórem, apelowaniem do serc i umysłów można zmieniać Świat na lepszy.

---

Dodaj tą stronę do ulubionych w Twoim serwisie społecznościowym

Zapraszamy na spotkania w lutym do Kuźnicy:

Planowane spotkania:

21 lutego (piątek) br. godz. 17.00 - zapraszamy na spotkanie z prof. A.Walickim i promocje jego najnowszej książki "Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii." Wydawnictwo Universitas 2013.
Zagajenie wygłoszą prof. Bronisław Łagowski i prof. Andrzej Romanowski.

28 lutego (piątek) br. godz. 17.00 - zapraszamy na spotkanie z prof. J.Hausnerem nt. Kultura i przyszłość.

---

Dodaj tą stronę do ulubionych w Twoim serwisie społecznościowym

Polityka i kultura, ale tym razem polityka mocno podszyta ekonomią, to znane od dziesięcioleci wyznaczniki linii redakcyjnej „Zdania”, którego kolejny, jesienny numer (158-159) trafił właśnie do salonów Empiku. Doskonały pomysł na prezent pod choinkę dla polskiego inteligenta. Czytelnik znajdzie w numerze wystąpienia uczestników dorocznej konferencji „Kuźnicy”, której temat narzucił nieubłagany kalendarz. Pod hasłem „Ku historycznemu kompromisowi”, o politycznych i społecznych uwarunkowaniach wprowadzenia stanu wojennego mówił na krakowskiej konferencji prof. Janusz Reykowski, pytanie o to czy w 1981 roku możliwe było porozumienie władzy z opozycją stawiał prof. Jan Widacki, wówczas znajdujący się na biegunie możliwie najodleglejszym od ekipy generała Jaruzelskiego, a dziś traktujący dzieje tej epoki przełomu nie tylko sine ira et studio ale też z lewicującej perspektywy. Na klasyczne, zadawane wówczas pytanie „wejdą nie wejdą” próbowali odpowiedzieć (każdy po swojemu) Jerzy Urban i Stanisław Ciosek, a szereg osobistych refleksji i wspomnień dorzucił płk Wojciech Garstka oficer jak to się zwykło nazywać - „służb”, ceniony za swój profesjonalizm, i przez gen. Kiszczaka, i przez jego „solidarnościowego” następcę na fotelu ministra spraw wewnętrznych, Krzysztofa Kozłowskiego. Kilka słów wstępu dodał do tych wystąpień prezes „Kuźnicy” Andrzej Kurz.

Uważny słuchacz (a teraz czytelnik) konferencyjnych wystąpień musi zdać sobie sprawę, że u podłoża wielkich wydarzeń politycznych, jakie doprowadziły Polaków do Okrągłego Stołu, do pamiętnych czerwcowych wyborów, a następnie do głębokich przemian ustrojowych, leżała nie tylko polityka, ale także, a może przede wszystkim – ekonomia. Pogranicza ekonomii i polityki dotyka np. tekst prof. Jerzego Hausnera dotykający narastających dysfunkcji w polskim modelu saorządy trytorialnego, który ciagle nie uzyskał swego, zakladanego i konsekwentnego kształtu... Właśnie i ekonomia i polityka, z natury rzeczy, musiały być pierwszoplanowym tematem rozmowy „Trzech na jednego” której bohaterem jest prof. Zdzisław Sadowski, ekonomista, niegdyś wicepremier, świadek, a także w pewnym okresie jeden z demiurgów przemian w naszej gospodarce. Przy tym Profesor, to klasyczny polski inteligent, chciałoby się powiedzieć, coraz rzadszego dziś „starego stylu”, którego zmysł państwowy i zwykły (czy może niezwykły?) patriotyzm poprowadził z szeregów przedwojennego ruchu narodowego do kręgów fachowej elity PRL. Tak chwaloną dziś postawę „żołnierzy wyklętych”, mimo ścisłych związków z tym środowiskiem, profesor odrzucił, jasno widząc konieczność skonsolidowania sił narodu nad odbudową kraju po wojennych zniszczeniach i budowania Rzeczpospolitej w jej nowym (także zupełnie nowym terytorialnie!) kształcie. Najwięcej uwagi muszę jednak poświecić (a i czytelnikom to rekomenduję) obszernemu esejowi prof. Zbigniewa Madeja, niegdyś wicepremiera, ale przede wszystkim wybitnego analityka zjawisk społeczno-ekonomicznych, który daje frapujący rzut oka na przemiany społeczne dziejące się na naszym globie hic et nunc. Wedle nurtu myślicieli (nowoczesnych, ale nader odległych od „neoliberalizmu”) do których należy także autor eseju, żyjemy w epoce w której (po rolnictwie i przemyśle) konstytutywną rolę spełniają szeroko rozumiane „usługi”. Choć autor ucieka od marksowskiego pojęcia „formacji społeczno-ekonomicznej” to przecież przy użyciu tych właśnie kryteriów wyróżnia „epokę serwicyzacji” w której przyszło nam żyć. Chwilami czytelnik idzie zafascynowany za spostrzeżeniami i koncepcjami autora, chwilami ( np. gdy profesor eksponuje nadmiernie różnice między „wschodnim socjalizmem” a „zachodnim kapitalizmem”) chciałby się z nim pospierać. Warto też, na przykład, zauważyć w „sferze usług” działalność religijną, co od razu podniesie jej udział w polskim PKB i przesunie nas wyżej w światowych rankingach, warto też tabele obrazujące ów archetypiczno-mityczny (?) Produkt Krajowy Brutto budować w przeliczeniu na głowę mieszkańca, co z kolei przesunie nas na odleglejsze miejsce. Tekst profesora dotyka tak wielu zagadnień i otwiera tak wiele wątków dla dyskusji, że nie sposób je tu wymienić, dość stwierdzić, że jest to nie tylko próba (szkicowa z racji szczupłości miejsca) opisu sposobu działania współczesnej (ponowoczesnej) gospodarki, ale autor stara się też rzucić światło na dzisiejsze rozumienie pojęcia lewicowości i znaleźć miejsce dla lewicowej polityki w globalizującym się świecie. Sam tekst powinien być lekturą obowiązkową dla naszych polityków, a także tematem do „nocnych rozmów rodaków” zainteresowanych czymś więcej niż codzienna walka o przetrwanie. Swego rodzaju kontynuacją problemu są, jak pisze autor „rozważania” Edwarda Karolczuka na tle książki „Socjalizm” Jerzego Kochana. To, dziś wstydliwe dla wielu słowo, dla obu: i autora pracy i jej komentatora, rozbłyskuje swym przyrodzonym blaskiem choć i tu, tak z autorem książki, jak i z recenzentem) warto się pospierać. Ale na to jednak trzeba tę pracę przeczytać, do czego „Zdanie” gorąco zachęca! Inny aspekt procesów historyczno-społecznych poddaje pod rozważania czytelnikom książki „Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej” Lech Nijakowski i jej (nie ukrywajmy) entuzjasta i recenzent prof. Władysław Markiewicz.

Zwykło się mówić, że po rewolucjach – Wielkiej Francuskiej i nie mniejszej Październikowej, przemiany społeczne dokonywały się „obok”, albo zgoła „poza” krwawymi rozprawami, Nijakowski dowodzi, że masakry ludobójcze znane były od zarania dziejów i realizowane na miarę technicznych możliwości, że dodatkowej motywacji nabrały wraz z umocnieniem się pojęcia państwa narodowego a calem były zawsze społeczności słabsze często takie, które własnego państwa nie ukształtowały... Ale to nie koniec „potyczek z książkami” w wykonaniu autorów tego numeru„Zdania”. Oto na łamach pojawia się recenzja Marcina Kuli z książki Mikołaja Mirowskiego „Rewolucja permanentna Lwa Trockiego. Między teorią a praktyką”. Przemilczana przez dziesięciolecia w krajach „realnego socjalizmu” (a więc słabo u nas znana) myśl teoretyczna Trockiego winna być, choćby przez popełniane błędy, ważnym elementem rozważań historyczno-socjologicznych. Takie przemyślenia Marcina Kuli, (bo przecież nie tylko o recenzję książki chodzi autorowi) prowadzą czytelnika do bardzo ciekawych wniosków, zdumiewająco korelatywnych z analizami prof. Madeja. Chwała redaktorowi Zdania, że możemy je konfrontować bez większego kłopotu, kartkując ten sam numer naszego (półrocznego) kwartalnika. Innym, ważnym nurtem dyskursu autorów „Zdania” jest, tradycyjnie już, problem mediów i dziennikarstwa, skoro to najbardziej wyrazisty sposób wypowiadania się polskiej inteligencji. Mamy więc Zbigniewa Bauera „Pożegnanie z „Przekrojem” i kotami”, które to koty pojawiają się zaledwie raz jeden i to w ostatnim akapicie. Mamy namiętną filipikę Stanisława Gębali - „Gwiazdozbiór TVN”, mass mediów dotyka też, po trosze, tekst Marty Zabłockiej „Sekrety Diane Arbus” poświęcony tej wybitnej artystce fotografii, z połowy ubiegłego (sic!) wieku. Po tej krótkiej wycieczce na pogranicze sztuk pięknych musimy wrócić na moment do historii zanurzając się w przepyszny i niedługi (!) tekst pióra prof. Jerzego Tazbira - „Pożyteczni idioci”, poświęcony postawom rosyjskiej inteligencji w epoce poprzedzającej rewolucję (jakże to koresponduje z tekstem o Trockim!). Kilkanaście stron dalej znajdziemy tekst Jacka Wojciechowskiego „Nad Wołgą, Moskwa i Newą” o współczesnej literaturze rosyjskiej (kto ciekaw niech porówna te postawy!), tym bardziej, że zaraz czeka nas kawałek solidnej prozy, czyli „Zapiski człowieka apolitycznego” Józefa Łozińskiego, jakże bardzo „inteligenckiej” groteski... A jeszcze mamy dwa fragmenty książki Andrzeja Mencwela o Stanisławie Brzozowskim, i jeszcze tekst Jacka Hajduka o Sienkiewiczu i całej sienkiewiczopodobnej historiografii, znajdujemy w „Zdaniu” bardzo ważne doniesienie posłanki do Parlamentu Europejskiego Lidii Geringer de Oedenberg o (najogólniej rzecz biorąc) uporządkowaniu w skali europejskiej dostępu do dzieł dawno zmarłych autorów (co ma związek z ich digitalizacją i upowszechnieniem w sieci), jest też esej Adama Komorowskiego o najnowszej powieści Myśliwskiego i prof. Mariana Stępnia recenzja z pracy biograficznej Radosława Romaniuka o Iwaszkiewiczu... No i wreszcie (last byt not least) warto przypomnieć, że czytelnicy „Zdania” kochają swych felietonistów a ci ich nie zawodzą ( Paweł Kozłowski, Krzysztof Komornicki, Tomasz Goban Klas i niezastąpiony Sceptyk...).

Filip Ratkowski

Ps. O bogowie olimpijscy! Mało brakowało, a zapomniałbym o obecnych w numerze, i osobiście przez swe teksty, i pośrednio dzieki autorom stosowych laudacji, laureatach tegorocznego kuźniczańskiego „Kowadła”: Aleksandrze Krawczuku i Józefie Tejchmie, no i o wiecznie młodzieńczym Romku Wysoglądzie, który swoim zwyczajem rozbija nam na głowach banię z poezją! Dobrze nam tak. - A pewnie że dobrze!

---

Dodaj tą stronę do ulubionych w Twoim serwisie społecznościowym